بررسی تنوع ریختی گونه‌های مختلف جنس Anchusa L. از تیره Boraginaceae (گاو زبان) در ایران

جنس Anchusa L. با چهار گونه و دو واریته از علف‌های هرز تیره گاو زبان در ایران است. گونه‌های مختلف این جنس در زیستگاه‌های متفاوت و در زراعت‌ها به صورت خودرو حضور دارد. تفکیک گونه‌های آن عمدتاً بر مبنای صفاتی چون، منظم یا نامنظم بودن جام، افراشته بودن لوله جام و شکل فندقه است. در این پژوهش، به ارزیابی صفات ریخت‌شناسی در جمعیت‌های مختلف این گونه‌ها در ایران پرداخته شد. در مجموع، 31 صفت کمّی و کیفی ریختی از 12 جمعیت از چهار گونه بررسی شد. بررسی‌های آماری چند متغیره شامل تجزیه خوشه‌ای و رسته‌بندی بر روی صفات ریختی با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 0/19 انجام شد. نتایج آماری مؤید آن است که با صفات انتخابی می‌توان کلید کارآمدی ارائه داد و به خوبی این گونه‌ها را از یکدیگر تفکیک نمود. تجزیه به مؤلفه‌های اصلی انجام شد و دو مؤلفه (عامل) بیشترین سهم را داشتند که مهم‌ترین صفات عبارت بودند از: موقعیت پرچم‌ها، طول کاسه گل، شکل برگ میانی، محل بساک‌ها، شکل لوله جام، طول جام و قطر قاعده کُرک‌ها. با استفاده از نتایج حاصل از مطالعات ریختی و صفات افتراقی به دست آمده، کلید شناسایی جدیدی برای گونه‌های این جنس در ایران تهیه گردید. این پژوهش، نخستین بررسی مورفومتریک در خصوص گونه‌های Anchusa در ایران است.